Cần làm gì khi men gan tăng cao? nguyên nhân và cách khắc phục như thế nào là tốt nhất là những băn khoăn của nhiều người
Khi men gan tăng cao là báo động gan của bạn đang gặp nhiều tổn thương. Vậy men gan là gì?
Men gan nằm trong tế bào gan, men gan đóng vai trò tham gia vào các quá trình chuyển hoá quan trọng các chất trong cơ thể chúng ta. Khi men gan bị rối loạn, nhất là men gan tăng cao, chúng ta phải hết sức lưu ý tìm hiểu nguyên nhân để có biện pháp xử trí thích hợp nhất.
Men gan là do tế bào gan sản xuất ra, khi tế bào gan chết đi do quá trình lão hóa thì sẽ có một lượng men gan được phóng thích vào máu ở nồng độ dưới 40U/l và chỉ số này đã gần như cố định ở một người bình thường.
Khi men gan tăng lên chứng tỏ có hiện tượng bất thường đã xảy ra đối với tế bào gan. Sự bất thường này có thể xảy ra tạm thời nhưng cũng có thể là một mối nguy hiểm đe dọa đối với cơ thể khi mà tế bào gan bị tổn thương.
Thông thường có 4 loại men gan (enzym) là: AST (Aspart transaminase) hay còn được gọi là SGOT; ALT (Alanin transaminase) hay còn gọi là SGPT (Serum glutamic pyruvic transaminase); Alkaline phosphatase; GGT (Gama glutamyl transpeptidase). Trong 4 loại men gan này thì AST (SGOT) và ALT (SGPT) đóng vai trò chủ yếu trong phản ánh tình trạng của tế bào gan.
Nguyên nhân dẫn đến men gan tăng cao là từ đâu ?
Viêm gan là một trong các nguyên nhân thường gặp gây men gan tăng.
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến cho men gan cao. Sự gia tăng men gan này có nghĩa là ở một chừng mực nào đó tế bào gan đã bị ảnh hưởng. Có thể là tế bào gan chỉ ảnh hưởng nhẹ (men gan tăng có tính chất nhất thời) nhưng cũng có thể là men gan tăng có tính chất trường diễn hoặc là tăng một cách đột biến điều đó chứng tỏ ở trong giai đoạn đó tế bào gan đang bị tổn thương.
-Men gan tăng do viêm gan : Trong số những nguyên nhân gây tăng men gan thì viêm gan do virut là đáng sợ hơn cả. Viêm gan do virut có thể là do virut viêm gan A, B, C, E, D. Viêm gan cấp do virut hay do bất kỳ nguyên nhân nào cũng có thể làm cho men gan tăng cao đột biến. Nếu như tăng từ 1 - 2 lần là ở mức độ nhẹ,còn từ trên 2 - 5 lần là tăng ở mức độ trung bình và tăng trên 5 lần thì là tăng ở mức độ nặng (bình thường AST ≤ 37U/l và ALT ≤ 40U/l và GGT: nam 15 - 50 ≤ U/l và nữ: 7 - 32 ≤ U/l).
Tổn thương gan do virut là loại tổn thương rất nguy hiểm vì virut một khi xâm nhập vào tế bào gan chúng sẽ nhân lên và làm hủy hoại tế bào gan (làm tan vỡ các tế bào gan mà chúng đã xâm nhập). Tế bào gan mà bị hủy hoại càng nhiều thì lượng men gan giải phóng ra sẽ càng lớn. Cho nên trong những trường hợp viêm gan cấp tính hoặc viêm gan tối cấp hay ung thư gan thì lượng men gan tăng nhanh một cách đột biến có thể lên tới 5.000U/l.
-Men gan tăng do uống rượu, bia : Rượu bia chính là nguyên nhân gây ra nhiều bệnh gan khác nữa. Một trong những nguyên nhân thường gặp là men gan tăng do tác dụng của rượu, bia, đặc biệt là rượu, trong đó nguy hiểm nhất chính là rượu tự pha, tự nấu. Vì chất độc gây hại cho gan nhiều sẽ làm tế bào gan bị tổn thương nặng hoặc là bị hủy hoại tế bào gan cho nên men gan cũng tăng lên một cách đáng kể. Lượng men gan tăng trong máu của người uống rượu tùy thuộc vào liều lượng rượu trong máu và chất lượng của rượu. Lượng men gan trong máu do gan bị tổn thương bởi rượu thì loại AST thường tăng cao là từ 2 - 10 lần trong khi đó lượng ALT tăng ít.
-Men gan tăng do bệnh sốt rét : Men gan cũng có thể tăng cao trong khi mắc bệnh sốt rét do ký sinh trùng sốt rét, đặc biệt là sốt rét ác tính bởi vì tế bào gan, thận bị tổn thương hoặc các bệnh tắc đường mật do giun, viêm dạ dày cấp, sởi, viêm tụy cấp hoặc mạn tính.
- Men gan tăng do bệnh về đường mật : Men gan cũng có thể tăng trong khi mắc các bệnh về đường mật (viêm đường mật, viêm túi mật, sỏi đường mật ở trong gan, hay teo đường mật bẩm sinh) hoặc bị áp-xe gan.
- Men gan tăng do các bệnh lý khác : Người ta cũng thấy rằng men gan có thể tăng trong các bệnh do ứ sắt, viêm gan tự miễn,hay bệnh lý tự miễn ở ruột non. Đối với một số thuốc dùng trong điều trị một bệnh nào đó nhưng cũng có thể gây tác dụng phụ làm ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa của tế bào gan hoặc gây ngộ độc tế bào gan làm xuất hiện viêm gan cấp tính do thuốc, ví dụ như ngộ độc thuốc điều trị bệnh lao.
Trong trường hợp này thì men gan có thể tăng lên đến 3.000U/l. Hoặc ở một số người bệnh bị tăng mỡ máu (cholesterol, triglycerid) khi dùng thuốc giảm mỡ máu cũng có thể làm tăng men gan nhưng khi ngừng sử dụng thuốc thì men gan sẽ trở về chỉ số bình thường. Tuy nhiên ở một số trường hợp tuy gan bị tổn thương nhưng men gan lại không tăng, ví dụ như viêm gan trên bệnh nhân có hội chứng urê huyết hoặc ở người chạy thận nhân tạo định kỳ.
Thế nào là men gan bình thường?
Men gan ở người bình thường là men gan khi các chỉ số xét nghiệm đạt:
AST: 20 - 40 UI/L ALT: 20 - 40 UI/L GGT: 20 - 40UI/L Phosphatase kiềm là: 30 - 110 UI/L.
Khi men gan tăng cần làm gì?
Khi bạn biết mình bị men gan tăng cao hơn so với bình thường thì cần chú ý bảo vệ sức khỏe, trước tiên bạn cần ngừng uống rượu hoặc bỏ hẳn rượu và hãy đi khám bệnh. Khi men gan tăng, bác sĩ sẽ không chỉ dựa vào chỉ số men gan trong máu tăng mà còn dựa vào nhiều yếu tố khác nữa và các xét nghiệm cận lâm sàng khác mới có thể kết luận được nguyên nhân gây tăng men gan như là: siêu âm gan, siêu âm hệ thống dẫn mật, siêu âm tụy cũng như xem xét một số bộ phận khác.
Khi đã xác định được nguyên nhân thì cần phải nghe lời tư vấn của bác sĩ khám bệnh cho mình. Cần nghỉ ngơi không nên làm các việc nặng, ăn uống điều độ, ăn kiêng, uống kiêng theo tư vấn của bác sĩ. Không nên tự động mua thuốc để điều trị, bất luận là thuốc Tây y, thuốc Nam hay thuốc Ðông y.
Người có men gan tăng không nên chủ quan nhưng cũng không nên lo lắng thái quá ảnh hưởng đến tinh thần, theo đó ảnh hưởng đến sức khỏe, nhất là còn có thể bị mắc một số bệnh khác về tim mạch hoặc bệnh rối loạn chuyển hóa. Khám bệnh định kỳ để theo dõi chỉ số men gan trong máu là việc làm rất cần thiết.
Chế độ ăn tốt cho gan
Mọi người nên ăn đều đặn và không bỏ bất kỳ bữa ăn nào. Giảm ăn các loại thực phẩm tinh chế. Tăng lượng rau quả tươi.
Hạn chế ăn những thực phẩm chế biến và đóng hộp, thức ăn nhanh như: bánh pizza, bánh mì kẹp thịt, khoai tây chiên và bánh kem xốp. Không nên ăn những thức ăn chiên, chất béo bão hòa và nước uống có ga.